Nedir Bu Mavi Işık?

Mavi ışık, dalga boyu 380–500 nanometre arasında olan görünür ışık türüdür. İki ana formu vardır:

1. Faydalı mavi ışık: Güneşten gelen doğal mavi ışık, gün içinde vücudun melatonin üretimini düzenler, sirkadiyen ritmi destekler ve uyanıklığı artırır. Bu sayede dikkat süremiz artar ve uyku düzenimiz dengelenir (Brainard et al., 2001).
2. Zararlı mavi ışık: Elektronik cihazlardan (telefon, tablet, bilgisayar, televizyon) yayılan yapay mavi ışık ise özellikle akşam saatlerinde maruz kalındığında biyolojik ritmi bozabilir ve çeşitli sağlık sorunlarına yol açabilir (Cajochen et al., 2011).

Günlük Hayatta Mavi Işık Maruziyeti

Sabah uyanır uyanmaz telefona bakmak, gün boyu bilgisayar başında çalışmak veya tablet kullanmak, akşamları televizyon izlemek ya da yatmadan önce telefon ekranına uzun süre bakmak, yapay mavi ışığa maruziyeti ciddi şekilde artırır. Özellikle ekran parlaklığını kısmadan ve karanlık ortamda cihaz kullanmak bu etkinin şiddetini yükseltir.

Yaşlı bireyler de günün büyük kısmını televizyon karşısında hareketsiz geçirdikleri için hem fiziksel aktivite eksikliği hem de yüksek mavi ışık maruziyeti açısından risk altındadır.

Sağlık Üzerindeki Etkileri

• Sirkadiyen ritim bozukluğu: Mavi ışık, melatonin salgısını baskılayarak biyolojik saatin bozulmasına neden olur. Bu durum uykuya dalmayı zorlaştırır ve sabah uyanmada güçlük yaratır (Chang et al., 2015).
• Göz sağlığı sorunları: Uzun süreli mavi ışık maruziyeti göz kuruluğunu artırır, miyopi ilerlemesine katkıda bulunabilir ve yaşa bağlı makula dejenerasyonu (sarı nokta hastalığı) riskini yükseltebilir (Behar-Cohen et al., 2011).
• Cilt yaşlanması: Mavi ışık, ciltte kolajen ve elastin kaybına yol açarak erken yaşlanma, sarkma ve leke oluşumuna neden olabilir (Osborne et al., 2020).
• Göz hastalıkları riski: Uzun vadede katarakt oluşumu, makula hasarı ve nadiren göz kanseri riskinde artışla ilişkilendirilmiştir (Wu et al., 2016).

Korunma Yöntemleri

• Elektronik cihaz kullanım süresini sınırlamak.
• Cihazlara mavi ışık filtreleme yazılımları yüklemek veya “gece modu/gün batımı modu”nu etkinleştirmek.
• Ortam ışığını günün saatine göre ayarlamak, akşam saatlerinde ekran parlaklığını düşürmek.
• Mavi ışık filtreli gözlük veya sarı/turuncu camlı gözlük kullanmak.
• Cildi nemlendirerek ışık kaynaklı kuruma ve hasarı azaltmak.

Sonuç

Mavi ışık, gün içinde doğal kaynaklardan alındığında sirkadiyen ritim ve uyanıklık için faydalıdır. Ancak özellikle akşam saatlerinde elektronik cihazlardan yayılan yapay mavi ışık, uyku düzeninden göz sağlığına kadar pek çok alanda olumsuz etki yaratabilir. Bu nedenle kullanım alışkanlıklarımızı düzenlemek ve korunma yöntemlerini uygulamak önemlidir.

Kaynakça

• Behar-Cohen, F., et al. (2011). Light-emitting diodes (LED) for domestic lighting: Any risks for the eye? Progress in Retinal and Eye Research, 30(4), 239–257.
• Brainard, G. C., et al. (2001). Action spectrum for melatonin regulation in humans: evidence for a novel circadian photoreceptor. The Journal of Neuroscience, 21(16), 6405–6412.
• Cajochen, C., et al. (2011). Evening exposure to a light-emitting diodes (LED)-backlit computer screen affects circadian physiology and cognitive performance. Journal of Applied Physiology, 110(5), 1432–1438.
• Chang, A. M., et al. (2015). Evening use of light-emitting eReaders negatively affects sleep, circadian timing, and next-morning alertness. PNAS, 112(4), 1232–1237.
• Osborne, N. N., et al. (2020). Blue light and the eye: ocular and systemic effects. Eye, 34, 1953–1961.
• Wu, J., et al. (2016). Blue light-induced retinal photochemical damage: evidence from in vivo and in vitro studies. International Journal of Ophthalmology, 9(1), 81–88.