Aşamalı Azaltma vs. Aniden Kesme: Bilimsel Bir Yaklaşım
Şeker ve diğer bağımlılık yapıcı maddeleri bırakma sürecinde en sık kullanılan iki yöntem aşamalı azaltma ve aniden kesme yaklaşımlarıdır. Her iki yöntemin de kendine özgü avantaj ve dezavantajları olmakla birlikte, bazı bilimsel veriler aniden kesmenin bağımlılıklardan kurtulmada daha etkili olabileceğini göstermektedir.
Aniden Kesmenin Faydaları
1. Beyin Kimyasındaki Hızlı Değişiklikler
Bağımlılık yapıcı maddeler (ör. şeker, nikotin) dopamin gibi ödül kimyasallarının salınımını artırır. Aniden bırakma, bu döngüyü hızlı bir şekilde keserek beynin yeniden dengeye gelmesini kolaylaştırır (Lenoir ve ark., 2007).
2. Yüksek Motivasyon
Birçok kişi, bağımlılığı bir anda bırakmanın getirdiği kararlılık ve motivasyon ile sürece daha güçlü bir iradeyle başlar. Bu durum, uzun vadede bağımlılıktan uzak kalma olasılığını artırabilir (Hughes ve ark., 2010).
3. Belirgin Fiziksel Duyumlar
Aniden kesme sonrası ortaya çıkan baş ağrısı, ruh hali değişiklikleri gibi yoksunluk belirtileri, kişinin bağımlılığın varlığını fark etmesine ve bu döngüyü kırma isteğinin güçlenmesine yardımcı olur.
4. Daha Az Kaygı ve Tetiklenme
Aşamalı azaltma yönteminde, bağımlılık yapıcı maddeyle küçük dozlarda da olsa temas sürer ve bu durum yeniden başlama riskini artırabilir. Aniden kesme, tetikleyici uyarıcılarla teması tamamen ortadan kaldırarak zihinsel bağımlılığın çözülmesini hızlandırabilir (West & Hajek, 2007).
Bilimsel Araştırmalar
- Lindson-Hawley ve ark. (2016) tarafından yapılan, 697 katılımcının yer aldığı randomize kontrollü bir çalışmada, sigarayı aniden bırakanların, aşamalı azaltma yöntemiyle bırakanlara kıyasla 6 ay sonraki başarı oranlarının %25 daha yüksek olduğu bulunmuştur.
- Avena ve ark. (2008), hayvan deneylerinde şekerin aniden kesilmesinin dopamin reseptörlerinde daha hızlı normalleşme sağladığını göstermiştir.
- West & Hajek (2007), bağımlılık yapıcı maddeleri aniden bırakan kişilerin, tekrar başlama riskinin daha düşük olabileceğini rapor etmiştir.
Sonuç
Her bireyin bağımlılık deneyimi farklıdır ve en uygun yaklaşım kişisel ihtiyaçlara göre belirlenmelidir. Ancak bilimsel veriler, aniden kesmenin, motivasyonu artırması, beyin kimyasını daha hızlı dengelemesi ve bağımlılık belirtilerinin daha çabuk azalması açısından avantaj sağlayabileceğini göstermektedir. Şeker, nikotin veya diğer bağımlılık yapıcı maddelerden kurtulmak isteyenler için aniden kesme yöntemi, doğru destek ve sağlıklı yaşam tarzı değişiklikleri ile birlikte değerlendirildiğinde etkili bir strateji olabilir.
Kaynakça
1. Lindson-Hawley, N., Banting, M., West, R., & Michie, S. (2016). Gradual versus abrupt smoking cessation: A randomized, controlled noninferiority trial. Annals of Internal Medicine, 164(9), 585–592.
2. Avena, N. M., Rada, P., & Hoebel, B. G. (2008). Evidence for sugar addiction: Behavioral and neurochemical effects of intermittent, excessive sugar intake. Neuroscience & Biobehavioral Reviews, 32(1), 20–39.
3. Lenoir, M., Serre, F., Cantin, L., & Ahmed, S. H. (2007). Intense sweetness surpasses cocaine reward. PLoS ONE, 2(8), e698.
4. Hughes, J. R., Keely, J., & Naud, S. (2010). Shape of the relapse curve and long-term abstinence among untreated smokers. Addiction, 99(1), 29–38.
5. West, R., & Hajek, P. (2007). What happens to withdrawal symptoms if you cut down smoking before stopping? Addiction, 99(1), 77–82.
